“ÜRƏYİMDƏ HƏSRƏT YÜKÜ...”

Yazar: Məsiağa Məhəmmədi | 12.3.10 | | 1 şərh »

Dərd adamı şair eləyir. Həyatdan vaxtsız getmiş mərd və xeyirxah insan Nizami Məmmədcanlının vəfatından bir müddət əvvəl işıq üzü görmüş “Yenidən bir ömür yaşaya bilsəm” adlı kitabını vərəqlədikcə, buna bir daha əmin olursan...

Nizami müəllim, şübhəsiz, heç bir ədəbi iddiası olmayan şəxsiyyət idi. Tanrı ona həssas ürək, kifayət qədər güclü söz duyumu, fikirlərini sərrast ifadə edə bilmək qabiliyyəti bəxş etsə də, doğulub boya-başa çatdığı qədim türk-oğuz yurdunda – Qərbi Azərbaycanda yaşadığı çağlarda bəlkə heç ağlına da gətirmirdi ki, haçansa qələmə əl atacaq, görüb-duyduqlarını misralara düzəcək; çünki o torpağın saz-söz mühiti bu incə qəlbli insanın mənəvi ehtiyacını ödəyirdi və Nizami müəllim öz ixtisasına uyğun qaynar ictimai-təsərrüfat fəaliyyəti ilə məşğul olurdu.

Amma... dövran dəyişdi, fələyin çarxı çöndü və Nizami Məmmədcanlı da yüz minlərlə soydaşımız kimi doğma el-obasından didərgin düşdü, Bakıya pənah gətirdi:

Taleyimə nəydi belə bu çıxdı,
Şimşək çaxdı, köhlənimi tez yıxdı...


Tam fərqli həyat ritminə malik bir mühitə düşən, ömrün sanki yarıda qırıldığını hiss edən, illər ötdükcə yurd həsrəti ovunmayıb daha da şiddətlənən Nizami müəllim istər-istəməz qəlb çırpıntılarını poetik biçimdə ifadə etməli oldu, sadəcə şeir yox, öz taleyini yazdı:

Didir ürəyimi həsrət ilə qəm,
Tək-tənha qalmışam qarda-sazaqda.
Bəzən gözlərimdə qaralır aləm,
İsitmir canımı od da, ocaq da –
Ağbabadan uzaqda.

Dəyişib elə bil suların səsi,
Sanki özgələşib ot da, yarpaq da.
Səngiyib dağların odlu nəfəsi,
Həsrətim göynəyir ana torpaqda –
Ağbabadan uzaqda.

Həsrət göynərtisi, nisgil havası “Yenidən bir ömür yaşaya bilsəm” kitabında toplanmış şeirlərin, demək olar, hər bəndinə, hər misrasına hopmuşdur. Bu mənada, fikrimcə, kitabın bədii-estetik dəyərindən çox, qismətinə qaçqınlıq yazılmış insanın duyğu və düşüncələrini əks etdirməsi önəmlidir. Ümumiyyətlə, son illər müxtəlif janrlarda qələmə alınmış mətnlərdən ibarət bu tipli çoxsaylı kitablar nəşr olunur. Həmin kitabların başlıca əhəmiyyəti yaşadığımız faciələrin canlı mənzərəsini yaratmaqla yanaşı, qaçqın soydaşlarımızda, xüsusən onların artıq başqa mühitdə dünyaya göz açıb böyüyən övladlarında Ermənistan adlanan torpaqlarımıza bağlılığın, o torpaqlara mənsubluq duyğusu və şüurunun qorunub-saxlanmasına xidmət etməsindədir. Nizami Məmmədcanlının kitabı da bu qəbildəndir.
Kitaba ön söz yazmış filologiya elmləri doktoru, professor Buludxan Xəlilov onun ideya-mövzu dairəsini dəqiqliklə müəyyənləşdirmişdir: “Nizami Məmmədcanlının yaradıcılığını stimullaşdıran cəhətlər bunlardır: vətən dərdi, el-obaya bağlılıq, insanlara qiymət, hər şeyin qədrini bilmək, duz-çörəyi itirməmək, sədaqətli və sadiq olmaq, sözünün ağası olmaq və s.”. Odur ki, mən Nizami müəllimin şeirlərində mərkəzi yer tutan bir obraza – dağ obrazına diqqəti yönəltmək istəyirəm. Qədim türk düşüncəsinin əks-sədası olan bu obrazda müəllifin yurd həsrəti, o yurda qayıtmaq ehtirası sıxılmış, rəmzləşmiş inikasını tapmışdır:

Ziyarətdə yenə qar qar üstədir,
Gözlərim yol çəkir, qulaq səsdədir.
Ürəyim gen düşüb sizdən, xəstədir,
Yenə gəlib sizi görəm, a dağlar.


Dağ obrazının ən yüksək ifadəsini kəlbəcərli şair Bəhmənə həsr olunmuş şeirdə görürük. Həmin şeirdə müəllif özünün dağa çevrilmək istəyini dilə gətirir:

Dağlarımız qoşa-qoşa,
Könül oxu dəydi daşa,
Gəlsənə, verək baş-başa,
Dönək dağa, daşa, Bəhmən!


Fikrimcə, bu misralar müəllifin doğma el-obasına, onun hər daşına-qayasına, çayına, gölünə, çəməninə... hədsiz məhəbbətinin təsirli poetik ifadəsi kimi dəyərləndirilə bilər.
Əlbəttə, Nizami Məmmədcanlının vətən sevgisi ata-baba yurdu ilə məhdudlaşmır. Kitabda onun Bakıya, Gəncəyə, Naxçıvana, erməni işğalında olan Şuşaya həsr olunmuş şeirlərinə rast gəlirik. Bu isə onun Azərbaycanı bütöv gördüyünün, bütöv görmək istədiyinin təzahürüdür. “Xocalıda qopan haray” poeması ayrıca qeyd olunmalıdır. Burada müəllifin Xocalı qətliamını törədənlərə hiddət və nifrəti emosional ifadəsini tapmışdır:

Xocalının harayı
Səs saldı yer üzünə.
Görəsən, bu dünyanın
Əyrisi nə, düzü nə?
Hanı insaf, ədalət?!..

Xocalı faciəsi
Tarixlərdən gələn səs
Bu qanı, bu qadanı
Heç kəs unuda bilməz.


Göründüyü kimi, Nizami Məmmədcanlı özünün də məruz qaldığı tarixi ədalətsizliklərin unudulmamasına çağırır və çalışırdı. Bu mənada kitabda yer almış Ağbaba folklorundan nümunələr olduqca əlamətdardır. Müəllif Ağbaba mahalında geniş yayılmış “Qaçaq Usuf” dastanını, əfsanə və rəvayətləri, inanc və sınamaları yazıya almaqla, etnik yaddaşımızın bir parçasını itib-batmaqdan xilas etmiş və buna görə hələ sağ ikən rəhmət qazanmışdır.
Nizami Məmmədcanlı həyatının son gününə qədər bitib-tükənməyən bir şövq və ümidlə doğma torpağa qayıtmaq, yarımçıq qalmış ömrü yenidən yaşamaq istəyirdi.

Ürəyimdə həsrət yükü,
Öz yurduma tələsirəm


– söyləyirdi.

Dönəcəyəm bir gün
pərvanə kimi
ocağının başına.
Dönəcəyəm, ana torpaq,
dağlarının qucağında,
yurdun ulu daşına


– deyirdi. Olmadı. Həssas ürəyi yurd itkisindən doğan ağrılara, yuxusunu ərşə çəkən fikirlərin ağırlığına tab gətirmədi. 59 yaşında dünyasını dəyişdi. Neyləmək olar?! Özü demişkən:

Qədər ki Allahdan gələr,
Kimə əvvəl, kimə sonra.


Allah rəhmət eləsin...


Davamı

FARS ŞAİRİ SÖHRAB SİPEHRİ VƏ FRANSIZ ƏDİBİ MİŞEL UELBEKİN
ƏSƏRLƏRİ AZƏRBAYCAN OXUCUSUNUN İXTİYARINA VERİLİB


Ötən gün Yazıçılar Birliyində (AYB) Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin dəstəyi, “Dünya ədəbiyyatı” dərgisinin texniki iştirakıyla “525-ci qəzet”in “525 kitab” seriyasından nəşr olunan iki yeni kitabın təqdimatı keçirilib. Bu dəfə görkəmli fars və fransız ədibləri Söhrab Sipehrinin “Suyun ayaq səsi”, Mişel Uelbekin “Sağ qalma” kitabları oxuculara təqdim edilib.
Seriyanın rəhbəri, AYB-nin katibi və “525-ci qəzet”in baş redaktoru Rəşad Məcid sözügedən layihənin mahiyyəti və əhəmiyyəti haqqında danışıb. AYB katibi 2008-ci ildən start götürən layihənin nəticəsində indiyədək bir sıra tanınmış yazıçı və şairlərin əsərlərinin işıq üzü gördüyünü vurğulayıb: “Bu il sözügedən layihə çərçivəsində Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin dəstəyi ilə artıq 4 kitab ictimaiyyətə təqdim edilib. Onlardan Çingiz Abdullayevin və Səlim Babullaoğlunun kitabları bir müddət öncə təqdim olunub. İndi kitablarının təqdimatını keçirdiyimiz Söhrab Sipehri və Mişel Uelbekin kitablarının Azərbaycanda nəşri də önəmli hadisədir”.

R.Məcid bundan sonra layihə çərçivəsində daha səkkiz müəllifin – Elçin Hüseynbəyli, İlqar Fəhmi, Fikrət Sadıq, Natiq Rəsulzadə, Boris Pasternak, Qismət, Səməd Səfərov və Aysel Əlizadənin kitablarının nəşr ediləcəyini vurğulayıb. Seriyanın rəhbəri layihənin həyata keçirilməsinə yardım edən Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə minnətdarlığını bildirib. Kitabların min tirajla nəşrini qənaətbəxş göstərici adlandıran AYB katibi onların 600-nün Nazirliyin xəttilə ölkə kitabxanalarına, qalan 400-nün isə “525-ci qəzet”in abunəçilərinə və müəlliflərə pulsuz paylanacağını deyib.
Seriyanın tərtibçisi və redaktoru, şair-tərcüməçi Səlim Babullaoğlu təqdim olunan kitabların müəlliflərinin dünya ədəbiyyatında tutduqları mövqeyə aydınlıq gətirib: “Söhrab Sipehri XX əsr yenidilli fars poeziyasının ilk beşliyinə daxil olan maraqlı şairlərdən biridir. Onu təkcə fars ədəbiyyatının deyil, dünya ədəbiyyatının əhəmiyyətli imzası kimi tanıyırlar. İnanıram ki, bu iki şairin kitablarının nəşri oxucuların Şərq və Qərb ədəbiyyatına müqayisəli baxışını təmin edəcək”.
S.Sipehrinin əsərlərini fars dilindən tərcümə edən tanınmış şərqşünas, filologiya elmləri namizədi Məsiağa Məhəmmədi şairin bədii yaradıcılığı ilə bağlı fikirlərini bölüşüb: “Söhrab Sipehri istər “yeni şeir”in gəlişməsinə verdiyi töhfə, istərsə də yaradıcılıq üslubu baxımından diqqəti çəkir. Təsadüfi deyil ki, özündən sonrakı poetik nəslə ciddi təsir edən Sipehri poeziyasına bütün dünyada maraq ilbəil artmaqda, əsərləri müxtəlif dillərə tərcümə edilməkdədir. Sipehrinin şəxsiyyətinə özəl marağı şərtləndirən amillərdən biri də budur ki, o, İran mədəniyyəti tarixinə təkcə böyük şair kimi deyil, həm də dünyaca məşhur modernist rəssam kimi daxil olub”.
Filologiya elmləri doktoru, professor Mehdi Kazımov hər iki kitabın nəşrinin fransız və fars xalqları ilə mədəni əlaqələrimizin genişlənməsində rol oynayacağını bildirib.
Ədəbiyyatşünas alimlərdən Qurban Bayramov, Nüşabə Əlizadə, Zümrüd Rəhimovanın çıxışlarında əsas fikir belə olub ki, bu layihə təkcə milli ədəbiyyatımızın deyil, dünya ədəbiyyatının da görkəmli imzalarını oxuculara tanıdır: “Ədəbiyyatın, kitabın təbliğatı istiqamətində əhəmiyyətli iş görərək bu seriyanı həyata keçirən şəxslərin, qurumların, xüsusən Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin bu fəaliyyəti alqışa layiqdir”.
Qeyd edək ki, S.Sipehrinin “Suyun ayaq səsi” kitabında M.Məhəmmədinin tərcüməsində müəllifin şeirləri və bir poeması, M.Uelbekin “Sağ qalma” toplusunda isə S.Babulloğlu, Adil Mirseyid və Pərviz Yusifin dilimizə çevirdiyi esse və şeirləri yer alıb.

SARA

Qaynaq: http://525.az/view.php?lang=az&menu=6&id=12130


ŞƏRQ VƏ QƏRB ƏDƏBİYYATLARINDAN YENİ TƏRCÜMƏLƏR


Martın 10-da Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin “Natəvan” klubunda fars şairi Söhrab Sipehri və fransız şairi Mişel Uelbekin şeirlər kitablarının təqdimatı keçirilib. “525-ci qəzet”in “525 kitab” seriyası çərçəvəsində Mədəniyət və Turizm nazirliyinin dəstəyi ilə çap olunan bu kitablardan 20-ci əsr fars şairi Söhrab Sipehrinin “Suyun ayaq səsi” kitabında onun eyniadlı poeması və yaradıcıliğının müxtəlif dövrlərində yazdığı seirlər dərc olunub. Bu poema və şeirləri fars dilindən Azərbaycan dilinə AMEA akademik Ziya Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun “İran filologiyası” şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri namizədi Məsiağa Məhəmmədi tərcümə edib. Müasir fransız şairi Mişel Uelbekin esselər və şeirlərindən ibarət “Sağ qalma” kitabı isə 2-ci dildən – rus dilindən Səlim Babullaoglu, Adil Mirseyid və Pərviz Yusif tərəfindən tərcümə olunub.
Tədbiri idarə edən “525-ci qəzet”in qəzetin baş redaktoru, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi Rəşad Məcid rəhbəri olduğu “525 kitab” seriyası çərçəvəsində nəşr olunan kitablardan söz açdı və bu dəfə təqdim olunan kitablardan birinin Şərq, digərinin isə Qərb ədəbiyyatını təmsil etdiyini bildirərək, bu kitabların əhəmiyyətindən danışdı.
“525 kitab” seriyasının tərtibçisi və redaktoru Səlim Babullaoglu Söhrab Sipehrinin “Suyun ayaq səsi” kitabının fars dilindən birbaşa tərcümə olduğuna görə xüsusi dəyərini qeyd etdi. O, tədbir iştirakçılarına Söhrab Sipehri və Mişel Uelbekin həyat və yaradıcıligı haqqında qısa məlumat verdi.
Filologiya elmləri namizədi Məsiağa Məhəmmədi ümumiyyətlə Azərbaycanda Şərq dillərindən edilən tərcümələrdən söz açdı və fars ədəbiyyatından edilən tərcümələrdə müdiri olduğu Şərqşünaslıq İnstitutu “İran filologiyası” şöbəsinin əməkdaşlarının xüsusi xidmətləri olduğunu qeyd etdi. M.Məhəmmədi şeirlərini tərcümə etdiyi Söhrab Sipehrinin fars ədəbiyyatında yerindən söz açdı.
Sonra çıxış edən filologiya elmləri doktoru Mehdi Kazımov, filologiya elmləri namizədləri Nüşabə Əlizadə, Zümrüd Rəhimova və başqaları M.Məhəmmədinin elmi tədqiqatlarının və tərcümələrinin Azərbaycan şərqşünaslıq elmində xüsusi yeri olduğunu qeyd etdilər və Söhrab Sipehridən də edilən tərcümələrin əhəmiyyətini vurğuladılar. Çıxış edənlər eyni zamanda rəssam olan Söhrab Sipehrinin təsviri sənət əsərləri ilə poeziyası arasında bir vəhdətin olduğunu dedilər.
Tədbirdə çıxış edənlər eyni zamanda Mişel Uelbekin də yaradıcılığını və onun əsərlərindən edilən tərcümələri yüksək qiymətləndirdilər.

Vüqar Məmmədov,
filologiya elmləri namizədi


Qaynaq: http://orientalstudies.az/az/news/10_mart_2010.html

Davamı

“TƏBRİZİN SÖNMƏYƏN GÜNƏŞİ”

Yazar: Məsiağa Məhəmmədi | 4.3.10 | | 2 şərh »

Bir müddət əvvəl Təbrizdə çıxan “Heydərbaba” qəzetində mənim Şəms Təbrizi haqqında məqaləm dərc olunub. “Təbrizin sönməyən Günəşi – Şəms Təbrizi” başlığı ilə təqdim olunmuş yazıda bu dahi şəxsiyyətin həyatı və düşüncələrinin bəzi mühüm məqamları öz əksini tapıb. Məqaləni ərəb əlifbasına Eldar Sarablı çevirib.

“Heydərbaba” qəzeti həftədə bir dəfə fars və türk (Azərbaycan) dillərində nəşr edilir. İri formatda səkkiz səhifədə (ilk və son səhifələri rəngli olmaqla) işıq üzü görən qəzetdə mədəni, ictimai, iqtisadi, siyasi mövzularda yazılar və idmanla bağlı xəbərlər yer alır. Qəzetin mədəniyyət və ədəbiyyat səhifəsi bütünlüklə Azərbaycan türkcəsində nəşr olunur. Səhifənin məsulu tanınmış yazıçı-jurnalist Behruz İmanidir.

Davamı